Sinds mijn vorige column is de wereld radicaal veranderd. Het afgelopen jaar heb ik in presentaties, workshops en columns vaak de vraag gesteld: “Bent u klaar voor de radicale jaren ’20?” Daarmee vroeg ik dan aandacht voor de grote golven die de 4e Industriële Revolutie op ons afstuurt en die de komende jaren en decennia ingrijpende consequenties zullen hebben voor mensen, overheden en organisaties. Voor wat en hoe we consumeren, leren, werken, communiceren, ons vermaken, samenleven, produceren, organiseren. De jaren ’20 zijn nog maar één kwartaal oud, maar nu al radicaler dan ik me in de verste verte had voorgesteld – of ons allemaal lief is. Hele sectoren, zoals de horeca, evenementen, recreatie en retail, liggen inmiddels helemaal of grotendeels stil, en veel andere gedeeltelijk, en daardoor is de vraag naar werknemers, uitzendkrachten en zzp’ers inmiddels ook teruggevallen.
Ons Centraal Plan Bureau (CPB) heeft in de laatste volle week van maart de redelijke economische groeivoorspelling voor dit jaar (plus 1,4%) vervangen door 4 scenario’s. Die scenario’s variëren van een milde recessie met 1,5% economische krimp tot een depressie met ruim 7% krimp. Even ter vergelijking: in 2009 beleefden we de ergste recessie in 80 jaar. De economische krimp duurde toen vijf kwartalen en was het sterkst in het tweede kwartaal van 2009, met een ongehoorde min 4,9%. De werkgelegenheid reageerde zoals altijd wat later, en daalde vanaf het derde kwartaal van 2009, vijf kwartalen lang, met maximaal min 2,0% in het eerste kwartaal van 2010. De werkloosheid liep in die kwartalen met 123.000 personen op van 292.000 tot 415.000. De markt voor de bemiddeling van vast en flexibel personeel kromp sterk, tot ruim min 15% in het 4e vierde kwartaal van 2009 en in het eerste kwartaal van 2010. Aansluitend volgden 4 jaren van gekwakkel in de economie en op de arbeidsmarkt, met af en toe wat groei en dan weer krimp van de vraag naar werknemers. De werkloosheid groeide van 3,6% gestaag naar 7,8% – tot nog net geen 700.000 werklozen begin 2014 – en de flexschil van 27 naar ruim 35% van alle werkenden, één van de grootste in de EU.
Staan we aan de vooravond van weer zo’n periode? In het mildste scenario van het CPB zal de extreem lage werkloosheid van nu – een niet meer sinds het begin van de jaren ’70 geziene 2,9% – stijgen naar 4,5% in 2021. In het negatiefste scenario zal de werkloosheid volgens het CPB oplopen tot 9,4% in 2021 – nét hoger dan begin jaren ’80 en daarmee het hoogste niveau sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog. In dat laatste geval (en ook in het derde CPB-scenario, met een tot 8,4% oplopende werkloosheid) hebben we dan, ondanks de sterke vergrijzing van de Nederlandse bevolking, zo’n 5 jaar even geen krappe arbeidsmarkt. De werving van personeel is dan, in de jaren van economisch herstel na 2020-2021, heel anders dan de afgelopen jaren, nauwelijks een uitdaging.
Maar als het milde scenario uit komt – of zelfs het tweede scenario, met dit jaar een sterke economische krimp van min 5% en volgend een sterk herstel van plus 4%, en een tot 5,3% oplopende werkloosheid – dan hebben we in 2023 alweer een krappe arbeidsmarkt like way back in twenty nineteen. En nog 2 of 3 jaar later begint de potentiële beroepsbevolking bovendien ook nog eens ‘gewoon’ te krimpen. Dan hebben we sowieso geen economische groei meer nodig om krapte op de arbeidsmarkt hebben – structureel.
Dus voor nu: blijf gezond, liquide, coöperatief en pragmatisch – richt je bijvoorbeeld op personeel voor essentiële functies, of hun ondersteuners. En tegelijk: denk toekomstgericht, en transformeer. Want als – zodra – we uit deze corona-crisis komen, heeft de 4e Industriële Revolutie handenvol nieuwe uitdagingen in petto, waarvan structurele krapte er ‘maar’ één is. Daarover later (veel) meer.
Wim Davidse – Hoofdredacteur van Flexmarkt, veelgevraagd arbeidsmarkt en flexmarkt strateeg